Tên di sản : Hang làng Tráng
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di sản :
Di tích khảo cổ
Sô quyết định : 4788/QĐ-UBND
Giới thiệu
Hang làng Tráng là tên gọi chung cho 4 hang (hang làng Tráng I, II, III, IV) nằm trong cùng một dãy núi đá vôi ở bờ phải sông Mã, cạnh Quốc lộ 15A, xã Lâm Xa, huyện Bá Thước. Các hang này cửa mở về phía tây nam, ở độ cao so với mặt đất từ 5 - 7m. Trầm tích ở làng Tráng I ước tính là 15m2, hang II có khoảng 5m2, hang III có khoảng 8m2 và hang IV là 17m2.
Về cấu trúc của hang như sau:
Hang số I: là mái đá có chiều dài (sâu) 10m, chiều rộng 6m, chiều cao 3,5m, chiều cao thấp dần vào trong theo hình chóp, chỗ thấp nhất chiều cao 0,3m, ở vách và nền hang có rất nhiều hiện vật như răng, xương hóa thạch lẫn trong lớp thổ sinh.
Hang số II: chiều rộng 3,6m, chiều cao 2m, chiều sâu 5m; phía trong đã bị vùi lấp từ ngoài vào trong lòng hang cũng theo hình chóp về cơ bản hang này đã bị vùi lấp hoàn toàn không thấy được dấu tích của tầng văn hóa.
Hang số III: cách hang số 2 khoảng 10m cao hơn so với hang số 2 khoảng 4m, hang này rộng và tầng văn hóa xuất lộ nhiều nhất, cửa hang có chiều dài 10,4m, chiều cao 3,5m; vào trong hang khoảng rộng có chiều sâu 13m, chiều rộng 10m, chỗ cao nhất 5m, thấp dần xuống xung quanh theo hình vung úp, lớp trầm tích bám ở phía trong và phía bên tả của hang có rất nhiều đá thạch anh và răng, mảnh xương hóa thạch xen lẫn với lớp đất mịn màu vàng, trần hang ngay lối vào cũng có các mảng trầm tích bám dính, đây là chỗ rộng nhất của hang, từ đây hang được chia thành hai ngách: ngách 1 cửa vào thắt eo nhỏ hơn phía trong giống kiểu cửa vòm, chiều rộng 3m, chiều cao 0,9m, tại đây nước ở trần hang nhỏ xuống rất nhiều tạo nên các nhũ đá, trong lòng của ngách này phình to chiều sâu 5m, chiều rộng 2m, ở ngách này xung quanh vách và lòng hang có các mảng trầm tích rất rõ và dày đặc, trong ngách này xuất lộ nhiều mẫu răng, Xương hóa thạch và đá thạch anh xen lẫn với lớp đất mịn màu vàng sẫm, các mảng bám ở vách và dưới lòng hang dày đặc có thể nói đây là vị trí nhìn thấy rõ nhất tầng văn hóa của hang. Ngách số hai có dạng hình chóp chiều cao 2m, sâu 4m thấp dần vào trong, ở ngách này tầng văn hóa chủ yếu là ở nền hang, trên vách hang hầu như không có.
Hang số IV: cách hang số III khoảng 100m, hang có chiều sâu 11m, rộng 4,6m cao khoảng 13m, hang này gồm có hai tầng: tầng trệt nền hang có hố khai quật vuông 2m, độ sâu đã bị lấp gần hết hiện nay chỉ còn sâu 0,2m, không nhìn thấy tầng văn hóa. Trong lòng hang này chia thành hai ngách: ngách 1 sâu 11,5m, rộng 2,8m, chiều cao 4m thấp dần vào trong theo hình chóp, trong ngách này tầng văn hóa nằm ở đáy hang, trên vách hang gần như không có, theo dân địa phương cho biết ngày xưa đáy của hang này thông với hang số III qua một lối nhỏ, hiện nay lối này đã bị lấp hoàn toàn không xác định được lối thông). Ngách thứ hai hẹp hơn ngách thứ nhất chiều sâu 8m, rộng 1,1m, cao 2m cũng có dạng hình chóp, vào trong thấp dần và thu hẹp lại, ngách này trần và vách hang cũng không thấy xuất lộ tầng văn hóa, chủ yếu trầm tích nằm ở nền hang.
Tầng trên cao hơn tầng trệt khoảng 3m, hang rộng 5m, chiều sâu 8m vòm trần cao khoảng 5m thấp dần vào trong, nền hang khô ráo, hiện nay tầng hang này chưa thấy xuất lộ hiện vật cũng như tầng văn hóa, có thể trên này xưa kia không có người sinh sống. Nhìn chung, bốn hang nêu trên hiện đang ở trong tình trạng hoang phế, việc bảo vệ của chính quyền địa phương đối với các hang này để phục vụ mục đích nghiên cứu và tham quan du lịch đang đặt ra một cách bức thiết.